A shamanic ritual in a Gurung Village in Nepal in 1993

ङ्योए तमु ''ह्युल्सए'' कोए (तमु राष्ट्रिय गीत, आफ्नै मातृ-भाषामा)

सँयूक्तमा
त्हिनी दोँले छल खाँ ग्ये…। --------घाम जत्तिकै अटल, अमर रही राखौं ।
मुँसार दोँले च्योँल खाँ ग्ये -------जून, तारा जत्तिकै फैलिएर अनगिन्ति भै रहौँ ।
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी------यो हाम्रो आफ्नै देशमा र आफ्नै कूलमा ।
चु ङीए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी ------यो हाम्रो आफ्नै देशमा र आफ्नै कूलमा ।
त्हिनी दोँले छल खाँ ग्ये… --------घाम जत्तिकै अटल, अमर रही राखौं ।
मुँसार दोँले च्योँल खाँ ग्ये -------जून, तारा जत्तिकै फैलिएर अनगिन्ति भै रहौँ ।

केटाले मात्र
प्ह्रोँछ्यें लसी टिमो ङि मी ....हामी त गोठालो भै रह्यौं, बस्यौं ।
क्याँछ्यें लसी टिमो ङि मी
सँयूक्तमा
प्ह्रोँछ्यें लसी टिमो ङि मी
क्याँछ्यें लसी टिमो ङि मी
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी ........-------यो हाम्रो आफ्नै देशमा र आफ्नै कूलमा ।
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी
त्हिनी दोँले छल खाँ ग्यें…।
मुँसार दोँले च्योँल खाँ ग्यें

केटाले मात्र
नउतोँ दोँले प्हिरसी प्रमो ............डाँफे जसरिनै उढ्दै हिडौं ( हिड्छौँ ) हामी ।
नउसी दोँले सेसी प्रमो ...... मुनाल जसरिनै नाँच्दै हिडौं ( हिड्छौँ ) हामी ।
सँयूक्तमा
नउतोँ दोँले प्हिरसी प्रमो
नउसी दोँले सेसी प्रमो
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी
त्हिनी दोँले छल खाँ ग्यें…।
मुँसार दोँले च्योँल खाँ ग्यें

केटाले मात्र
नौत्हो दोँले ओरसी टिमो ---------कुखुराको भाले जत्तिकै बाँसेर बसौं हामी ।
च्येंओँ दोँले ङोरसी टिमो -------बाघ जत्तिकै गर्जेर बसौं ( बस्छौँ ) हामी ।
सँयूक्तमा
नौत्हो दोँले ओरसी टिमो
च्येंओँ दोँले ङोरसी टिमो
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी
चु ङिए ह्युलरी…। चु ङिए कुलरी
त्हिनी दोँले छल खाँ ग्यें…।
मुँसार दोँले च्योँल खाँ ग्यें.....

-यो माथिको नेपाली अनुवाद मेरो आफ्नै स्तरको छ । कृपया, जानकारज्यूहरु यसलाई अलि स्तरीय अनुवाद ( दोभासे ) बनाउने जिम्मा तपाईंको हो है । धन्यवाद । -बुद्धि तमु ( गुरुङ्ग )।

रचना: घनबहादुर तमु
स्वर तथा संगित: कृष्ण गुरूङ्

तले मोँ तोँब? प्रेतात्म किन छुट्याईन्छ?

तले मोँ तोँब? प्रेतात्म किन छुट्याईन्छ?
मानव मृत्‍यु पछी मृतकको प्ल्ह (हंस) लाई प्रेतात्माहरुले आफ्नो अधिनमा लिईराखेको हुन्छ र मृतात्मा यही मृत्‍युलोकमा भौंतारि रहन्छन। मृतकले आफ्नो जीवनकालमा जान-अन्जानमा गरिएको सबै पाप बाट मोक्ष प्राप्त गर्न र प्रेतात्मको बन्धन बाट मुक्त्त भई फेरी पुनर्जन्मा प्राप्त गर्नको लागि थुप्रै धार्मिक यज्ञ र बिध्या विधी गरी १८ लोक पार गराउनु (तार्नु) पर्दछ। ती मध्येको पहिलो लोक प्रिथिवी (मृत्‍युलोक) हो मृत्‍यु पस्चात गर्नु पर्ने विभिन्न धार्मिक कार्यविधिहरु मध्येको मृतसंस्कार पछी गाउँठाउँ अनुसार तुरुन्तै, या तीन, सात वा नौ दिनभित्र गर्नु पर्ने विधी मोँ तोँब बिधी हो। यस विधिमा मानवको मृत्‍यु पछी मृतकको आत्मलाई "सदरमैं क्ल्ह्ये" (प्रेतात्मको राजा) ले बन्धनमा थुनेर दु:ख दिई राखेको हुन्छ। तेसैले यो मोँ तोँब विधी गरेर मृतकको हंशलाई शुरुमा छोगोँ (चिहान) मा ल्याएर राखिन्छ, त्यसपछी धार्मिक विधी गरिएको यज्ञमा ल्याई कुखुराको अंगमा प्रवेश गराईन्छ। त्येसबेला कहिलेकहीँ घरपरिवार तथा आफन्तहरुको अंगमा पनि चढ्न सक्छ र जिवित छँदा भएका तथा बिर्किएका कुराहरु पनि गर्दछन। त्येसरी मृतात्म चढेपछी धार्मिक विधी अनुसार पच्यु गुरुहरुले प्रेतात्मसँग छुट्याउने कर्म गर्दछन भने क्ल्हेप्री गुरुहरुले हाँसलाई स्वोर्गपथ देखाउँदै स्वोर्ग प्रवेश गराउने कर्म गर्दछन जस्लाई थासोँ वाव, प्ल्ह सव भनेर भनिन्छ। त्येसैले मानव मृत्‍यु पस्चात गरिने मृतसंस्कार अन्तर्गतको ज्यादै महत्वोपूर्ण विधी हो मोँ तोँब।

छैर्गसोँ (धन्यवाद)
पच्यु पैंडी चिव यारजङ् क्रोम्छे तमु
बिस्त्रित जानकारीको लागि नेत्र टु क्ल्हेप्री तमु
तमु प्ये ल्हु संघ युके