बायो के हो त ?

नेपाली सम्बत अनुसार बैशाख पुर्णिमाको दिनलाई हाम्रो पुर्खाहरुले बायो पुज्ने दिन भनेर उहिले देखी बायो पूजा गर्दै आएको दिन हो।

बायो के हो त ?
हाम्रो पुर्ख जिजुबाजेहरुको भनाई अनुसार हामी मानबजाती यस धर्तिमा जन्मेपछी जिउँदो रहुन्जेल हामीलाई बिभिन्न किसिमका नराम्रा आत्मा शक्त्ती, (जस्लाई Bad Spirits भन्छौँ) भुतप्रेतहरुको प्रेत्तात्माको कारणले दु:ख बीमारी आईपरिरहेको हुन्छौँ र निको हुनालाई बिभिन्न किसिमका प्राकृतिक र बैज्ञानीक तबरले औषधीपनि, तन्त्रमन्त्र, हेरकोर, झारफुक, पूजाआजा गरेर निको हुने गर्छौँ र यसो गर्दागर्दै एकदिन हामीलाई बिभिन्न्न किसिमका घट्ना दुर्घट्नामा परेर हामीलाई नराम्रो जालमा फसाईएको हुन्छ र हाम्रो मृत्‍यु हुन्छ। मृत्‍यु पस्चात पनि हामीलाई खाने कालले हाम्रो मृत्तात्मलाई प्रयोग गरेर जिउँदो रहेको हाम्रो परिवारलाई बिभिन्न दु:ख कस्ट दिई राखेको हुन्छ र परिवारमा अलि  कम्जोरी, सानो ग्रह भएको मान्छेलाई दु:ख बीमार गराईदिन्छ र औषधीमुल, तन्त्रमन्त्र, हेरकोर गर्दा बायो या आगते बायो भनेर देखा पर्छ र (Bad Spirits) प्रेत्तात्माको माग अनुसार हामीले भेँडा बाख्रा कुखुरा को बली दिएर निको हुन्छौँ।
अब यहाँ प्रश्न आउँछ कि हाम्रो मरेर गएको मान्छे कसरी भुत, बायो भयो भनेर? यहाँ बुझ्नु पर्ने कुरा यो छ कि मृत्‍यु भएर गएको मृत्तात्मले मागेको होईन कि वहाँलाई खाने काल, (Bad Spirits) प्रेत्तात्माले मृत्तात्मलाई प्रयोग गरेर परिवारभित्र बिभिन्न किसिमको दु:ख कस्ट दिन लगाउँछ र माग्न लगाएको हो भन्ने जनबिस्वास रहेको छ। त्यसकारणले गर्दा हाम्रो तमुसमाजमा यसरी बायो पूजा गर्ने प्रथा रहेको हो। यो हाम्रो तमु समाजमा मात्रै सिमित नभएर नेपालको प्राया सबै जातजातिहरुमा यो प्रथा ज्यादै प्रचलित छ, संचार माध्याममा अगाढी देखा नपरेको मात्रै हो। बैशाख पुर्णिमाको दिन नेपालमा प्राय सबै गाउँ गाउँमा बाँसघारी, ठुलोठुलो रुखको फेदमा, ठुलोठुलो ढुंगाको ओढारमा आफ्नो पित्री बायो पूजा गरिराखेको देख्न सक्नुहुनेछ। यो पूजा गर्नुको मुख्या कारण जतिपनी बितेर गएका हाम्रो पित्रिहरुको आत्त्माले सुख शन्ती  पाउन, कुनै किसिमको दु:ख कस्ट भोग्नु नपरोस र परीवारलाई कहिले पनि दु:ख नदिनु हरेक बर्ष यसरीनै पुजिरहने छौँ भनेर घरको मुली पूजारीले फलाकेको हुन्छ र सबै दाज्युभाई खलक परिवार मिलेर प्रार्थना गरेको हुन्छ र पूजा सके पछी नैबेद खानपिन गरेर पित्री पुर्खको सम्झना गरेको हुन्छ।

जय क्ल्हेसोंदी प्र्हेसोंदी
जय सिल्दो नाल्दो
जय पित्री
अन्तमा साबैलाई बैशाख पुर्णिमाको शुभकामना
छ्याज्योलो

साभर: नेत्र टु क्लेप्री तमु यु. के.